Patronen

BIJNA ALLEMAAL VAN ONS kennen het verschil tussen aanwezig zijn en in een patroon zitten, hoewel we hiervoor meestal andere namen gebruiken. Aanwezig zijn betekent dat al onze aandacht hier is, in deze tijd en plaats. Je bent gegrond. Meestal gebeurt dit alleen als we ons relatief veilig voelen. Op deze momenten zijn onze lichamen niet in een staat van alarm die in hen is geconditioneerd door eerdere trauma’s, en onze waarnemingen worden niet gefilterd of vervormd door gedachten en gevoelens uit het verleden. Dit stelt ons in staat om de werkelijke situatie die nu plaatsvindt waar te nemen en er op een gezonde en effectieve manier op te reageren.

Wat is een patroon?

In een patroon zijn betekent dat onze waarnemingen worden gefilterd en vervormd door een overlevingspatroon. Een overlevingspatroon is een automatische, lichaamsgerichte reactie waarin we terechtkomen om onszelf te beschermen tegen de situatie dat het te veel is. Eigenlijk is het patroon gericht op het verhinderen en tegenhouden van de emoties die te lastig zijn om te uiten. Het is een reactie die in ons is geconditioneerd door trauma’s uit het verleden. Het is geen reactie op de huidige situatie. Ergens in het verleden was het de beste strategie die we konden vinden om met een moeilijke, voortdurende situatie om te gaan. Na verloop van tijd werd het zo diep in ons lichaam geconditioneerd dat het nu automatisch in werking treedt wanneer we ons van streek voelen, waardoor we reageren alsof de eerdere ellende nog steeds plaatsvindt, zelfs als dat niet het geval is.

Reacties op een patroon: van onbewust overlevingsmechanisme naar aanwezigheid

Terwijl we in een patroon zitten, voelen we meestal dat onze reactie volledig gerechtvaardigd is. Dit gebeurt omdat onze geest en lichaam overspoeld worden door de gevoelens en waarnemingen van de situaties uit het verleden. Het is alsof een oude tape-opname wordt afgespeeld en onze waarneming van de huidige situatie overstemt. Op een bepaald niveau geloven we dat het oude trauma opnieuw plaatsvindt. Vaak lijkt de huidige dreiging daardoor veel groter dan deze werkelijk is, waardoor we overdreven reageren op de huidige situatie. Overreageren is een van de belangrijkste indicatoren van het in een patroon zitten.

Maar het in een patroon terechtkomen is niet de enige mogelijke reactie op een bedreiging. Het is mogelijk om aanwezig te blijven terwijl je omgaat met een daadwerkelijk gevaar in het hier en nu. Het verschil is dat wanneer je aanwezig bent, je de werkelijke situatie om je heen ziet en hoort en reageert op de specifieke kenmerken van de huidige bedreiging, niet op iets uit het verleden. Je componeert een nieuwe, flexibele respons op basis van deze specifieke situatie. Omdat je respons is afgestemd op de huidige situatie, werkt het beter dan een automatische, vaste reactie. En omdat je aanwezig bent in het moment, kun je monitoren hoe goed je respons werkt en deze indien nodig aanpassen. Je respons is afgestemd op deze situatie; het is geen overreactie gebaseerd op eerdere situaties.

Voor velen van ons is het echter bijna onmogelijk om aanwezig te blijven wanneer we van streek zijn. Onze lichamen zijn zo diep geconditioneerd door de trauma’s die er nog in vastzitten, dat we meteen in een patroon terechtkomen zodra we ons ongemakkelijk voelen. Sterker nog, velen van ons blijven bijna constant in een patroon zitten. Onze onbewuste overlevingspatronen zijn zo sterk geworden dat ze ons leven beheersen, onze gedachten en gevoelens kleuren en onze acties bepalen. Wanneer we worden gevraagd waarom we ons zo gedragen, is ons enige antwoord vaak:

“Dat is gewoon wie ik ben.”

Typen patronen

We maken onderscheid tussen passieve en agressieve patronen.

Passieve, ontkennende patronen:

• geven om te krijgen, een vorm van generositeit waarmee de ander wordt rustiggehouden
• terugtrekken, of ontwijken van de ander
• terugtrekken: het is niet mogelijk je volledig uit te drukken met al je emoties, positief en negatief, and speciaal je behoefte aan verbinding
• Niet kunnen besluiten en ambivalentie
• schuld
• afleiding
• je als zwak of verwond opstellen
• slachtofferschap
• zorgen voor
• heel erg je best doen te pleasen
• humor, lach en vals optimisme
• acties bedoeld de reactie van de ander te voorkomen
• veinzen dat je bezorgd bent of betrokken
• gebruik van ziekte, uitputting, versonding, etc. om maar geen contact of intimiteit aan te gaan
• stilte
• spiritualiteit als middel tegen negativiteit
• helemaal opgaan in kinderen, werk, hobbies, familie

Agressieve patronen:

• schreeuwen of beledigen
• de ander willen overtuigen met woorden en logica
• de ander overvoeren met sterke niet-primaire gevoelens (als jaloersheid, de schuld geven, onzekerheid etc.)
• altijd vragen om bevestiging
• psycho analyseren van de ander
• nagging
• de ander zijn zelfwaarde ondermijnen
• intimideren en wegzetten
• gebruik van sex om conflict te vermijden
• de ander overvragen
• de schuld geven en focus op het te kort schieten van de ander
• kritiek geven
• affaires
• de ander naar beneden halen om niet te hoeven erkennen hoe belangrijk hij of zij is
• huilen als manipulatie
• gebrek aan tolerantie naar de verschillen van de ander
• misbruik
• egoisme
• bedreiging
• de ander willen beheersen

Respons stijlen

Naast deze indeling kun je nog onderscheid maken tussen de verschillen stijlen van respons op de onbewuste overlevingspatronen die ons sturen:

Passief-agressief

Passief-agressief gedrag is eigenlijk een vorm van verborgen vijandigheid. Hierbij uit je je frustraties op een manier die vervelend is voor de ander. Bijvoorbeeld door een conflict abrupt te beëindigen met opmerkingen zoals: “Laat maar zitten!” Of als je partner de afwas niet heeft gedaan, reageer je misschien met: “Moet ik het wéér doen.” Soms saboteer je zelfs bewust de ander.

Dit is geen gezonde manier van communiceren. Het kan worden gezien als een figuurlijke klap in het gezicht: je kwetst de ander onnodig en lost niets op. In plaats daarvan creëer je meer negativiteit.

Angst speelt vaak een grote rol bij passief-agressief gedrag. Je wilt conflicten koste wat het kost vermijden, maar tegelijkertijd voel je je machteloos. Daardoor spreek je niet uit wat je echt wilt of voelt, en uit je het op indirecte manieren.

Passief – passief

Agressief – agressief

Emoties als onderdeel van een patroon

Het komt dus voor dat patronen consequent worden ingezet om niet te hoeven voelen, en het kan zijn dat emoties als onderdeel van een patroon worden ingezet.

• Boos zijn om te intimideren
• Zorgen voor om de situatie meer neutraal te maken
• Tranen als vorm van manipulatie
• Liefde om alles af te dekken (smother)
• Vergeving om maar geen conflict aan te gaan

Dit zijn natuurlijk geen authentieke emoties, of misschien is een stukje hiervan authentiek. Ze worden hier niet gebruikt om de relatie te verdiepen.

Wil je hier aan werken, aan je patronen?

Maar de dingen hoeven niet zo te blijven. Onze wonden kunnen genezen worden. Onze oude conditionering kan verzacht worden. We kunnen nu de vaardigheden leren die we eerder niet hebben geleerd. En we kunnen het grootste deel van ons leven in het heden leven, in plaats van vanuit een patroon

Lichaamsgerichte therapie zoals core energetica zal je helpen ontdekken wanneer je in een patroon terechtkomt en je de weg terug tonen naar een meer aanwezig zijn in het moment. Maak een afspraak!

(Bron: Steven Kessler, Brian + Marcia Gleason)